بیائیم بهتر بدانیم وآموخته هایمان را بررسی کنیم(35) 

چگونه یخچال تولید سرما می کند؟

برای آن که چیزی خنک بشود، باید حرارت را از دستش برباییم. از این رو، یخـچال و تمام دستگاه های سرد کننده، هنرشان فقط این است که می توانند حرارت اجسام را از دستشان بربایند و آن گاه آن ها خود به خود خنک می شوند. در قدیم مردم مصر و هندوستان نمک هایی را می شناختند که چون در آب حل می گشتند، تولید سرما می کردند.
ما نیز هم اکنون با برخی مواد آشنا هستیم که مانند نیترات پتاسیم و نیترات آمونیم، چون در آب حل شوند، حرارت آب را از بین می برند. پس این مواد بدین گونه قادر به خنک کردن آب می باشند.
عمل سرد سازی، هم زمان با تبدیل شدن یک مایع به گاز انجام می گیرد. چنین تغییری را « تبخیر سطحی » می نامند.
اکنون مقداری آب یا الکل در کف دست خود بریزید، می بینید که احساس خنکی می کنید. چرا؟
زیرا این دو مایع – آب و الکل – حرارت دست شما را به خود می گیرند و هم زمان با این کار، خودشان نیز بخار شده به صورت « گاز » به هوا بر می خیزند. چند تن از دانشمندان کوشیدند تا با استفاده از اصل تبخیر، دستگاه های سرد کننده ای بسازند.
سرانجام به سال 1823 مایکل فاراده شیوه ی جدیدی را برای انجام عمل تبخیر عرضه داشت.
وی، گاز آمونیاک را آن قدر متراکم کرد و در هم فشرد که آن را به صورت مایع در آورد، و بدین وسیله، حرارتش را از دستش ربود. سپس مایع به دست آمده را بار دیگر به گاز تبدیل کرد و این بار دید که دوباره سرد شده است.
نتیجه آن که، عمل سرد سازی در دو مرحله انجام می پذیرد:
1 - تبدیل گاز به مایع برای آن که گاز حرارت خود را از دست بدهد و خودش خنک شود.
2 - تبدیل مایع به گاز تا این بار حرارت جسم دیگری را برباید و آن را خنک کند.
اکنون در یخچال منزل شما نیز عیناً همین جریان برقرار است. منتها در ساختمان آن علاوه بر آمونیاک، از انیدرید سولفورو و کلرور متیل و به ویژه از فرئون هم به عنوان سرد کننده استفاده شده است.
حالا که این ها را خوب آموختید برایتان شیوه ی سرد سازی یخچال را گام به گام بیان می کنیم:
1 - قلب یخچال تلمبه آن است که به نام کمپرسور خوانده می شود. این تلمبه پیوسته گاز را مکیده بر روی هم متراکم می کند. درست مانند تلمبه دوچرخه ای که هوا را می مـکد و در فضـای درونی لاستیک، متراکمش می نماید.
این عمل باعث افزایش دمای « گاز » می شود.
2 - سپس گاز متراکم به درون چگالگر راه می یابد. در آن جا حرارت خود را از دست می دهد و به « مایع » تبدیل می شود.
3 - حالا این مایع سرد شده به سوی دستگاه تبخـیرگر رهسپار می شود. در آن جا هـوای گرم، فضا را به خود جذب می کند که بر اثر این کار، هم خودش بار دیگر به صورت گاز گرم در می آید، و هم با جذب حرارت آن جا، فضا را سرد می سازد.
این بود عمل سرد سازی که دیدید چگونه گاز با تغییر شکل دادن، یخچال ما را به فعالیت وا می دارد؛ سپس گاز گرم بار دیگر وارد کمپرسور می شود و جریان قبلی خود را به همان ترتیب تکرار می کند.